μία

και μια, η (ΑΜ μία)

θηλ. τού ένας (εἷς)

νεοελλ.

1. θηλ. τού απόλυτου αριθμητικού ένας, μία και μια, ένα, που εκφράζει την έννοια τής μονάδας

2. θηλ. τού αόρ. άρθρ. ένας, μία και μια, ένα

3. (θηλ. τής αόριστης αντωνυμίας ένας, μία και μια, ένα) κάποια

4. φρ. α) (ως επίρρ.) «μια φορά και...» και «μια και...» και «μια φορά που...» και «μια που...» — αφού, εφόσον («μια και τό έφερε η κουβέντα, θα στό πω»)

β) «μία σου και μία μου» — σειρά σου και σειρά μου, είμαστε πάτσι

γ) «μια για πάντα» — οριστικά, τελεσίδικα («τελειώσαμε μια για πάντα»)

δ) «μια και καλή» και «μια και έξω» — με μια και ολοκληρωμένη προσπάθεια, τελειωτικά

ε) «μια λέει ναι και μια λέει όχι» — άλλοτε μεν, άλλοτε δε

στ) «μια μπουκιά» και «μια σταλιά» και «μια στάλα» — ελάχιστος, μικροσκοπικός, ανάξιος λόγου, εντελώς ακίνδυνος

ζ) «μια ο ένας μια ο άλλος» — εναλλάξ, εκ περιτροπής

η) «μια τρύπα στο νερό» — λέγεται για να δηλώσει την πλήρη αποτυχία («τελικά, όσο και να προσπάθησε, μια τρύπα στο νερό έκανε»)

θ) «μια φορά»

i) εν πάση περιπτώσει, αναμφίβολα («εγώ μια φορά τού τό είπα»)

ii) χρησιμοποιείται για να δηλώσει την έννοια τής αξίας, τής ικανότητας και τής δύναμης («είναι μορφωμένη μια φορά»)

iii) χρησιμοποιείται ειρωνικά για να δηλώσει αντίθετες έννοιες («μωρέ άνδρας μια φορά να σού πετύχει»)

ι) «μια φορά κι έναν καιρό» — κάποτε στο παρελθόν, πολύ παλιά

ια) «μια φούχτα» και «μια χούφτα» — ελάχιστη ποσότητα ή ελάχιστο πλήθος

ιβ) «μια χαρά» — πολύ ωραία («τά κατάφερα μια χαρά»)

ιγ) «είμαι μια χαρά» — είμαι πολύ καλά

ιδ) «μία-μία»

i) πολύ αργά («μην περπατάς μία-μία»)

ii) χωριστά, με τη σειρά

ιε) «τά έφερα μία η άλλη» — δεν είμαι ούτε κερδισμένος ούτε χαμένος

ιστ) «με μιας»

i) αίφνης, ξαφνικά

ii) χωρίς χρονοτριβή, αμέσως

iii) εξ ολοκλήρου

ιζ) «μια και μια» — διαλεγμένες, εκλεκτές («αυτές οι ντομάτες είναι μια και μια»).

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. ἕνας].